Lymfedrainage en Oedeemtherapie

Wat is lymfe en wat houdt het lymfestelsel in

Net als de bloedbaan waarin bloed circuleert, heeft het lichaam een lymfstelsel waar lymfe doorheen stroomt. Het lymfstelsel ziet er vergelijkbaar uit met het stelsel voor de bloedsomloop. In tegenstelling tot de bloedcirculatie is het lymfstelsel alleen een afvoerend systeem. Lymfe bevat ongeveer dezelfde bestanddelen als bloedplasma maar heeft een hogere concentratie eiwitten. Als lichaamsarbeid wordt geleverd, neemt de concentratie eiwitten in het weefsel verder toe.
 

Wat zijn lymfknopen en lymfklieren

Op het kruispunt van grote lymfvaten bevinden zich lymfknopen. De lymfknopen liggen dichtbij organen en worden ook wel klieren genoemd. De klieren filteren de lymfe en halen er lichaamsvreemde stoffen uit (bacteriën, kankercellen, celresten, etc.). Deze lichaamsvreemde stoffen komen in de bloedbaan terecht doordat het lymfestelsel en de bloedbaan met elkaar in contact staan. Via de bloedbaan worden de lichaamsvreemde stoffen uitgescheiden door het lichaam. In de lymfklieren worden witte bloedcellen gemaakt, die een belangrijke rol spelen in het afweersysteem van het lichaam.
 

Wat is (lymf)oedeem

Lymfoedeem is een abnormale ophoping van eiwitten en vocht in het lichaamsweefsel. Dit is het gevolg van een verstoord evenwicht tussen aan- en afvoer van vocht. Lymfoedeem ontstaat vaak geleidelijk en kan een chronisch karakter krijgen. Lymfoedeem kan aangeboren zijn (primair lymfoedeem) of verworven als gevolg van een andere aandoening (secundair lymfoedeem). Bekende vormen van secundair lymfoedeem zijn het armlymfoedeem en borstoedeemna een borstoperatie met okselklier-verwijdering of het beenlymfoedeem na bijvoorbeeld een gynaecologische operatie. Patiënten die na een operatie radiotherapie en/of chemotherapie ondergaan, hebben een grotere kans op het ontwikkelen van lymfoedeem. De klachten die kunnen ontstaan bij lymfoedeem zijn:
 

• pijn,
• vermoeidheid,
• gespannen en zwaar gevoel,
• zwelling,
• beperkingen in bewegingen,
• beperkingen in dagelijks functioneren.

 

De verschillende vormen van oedeem, afhankelijk van de oorzaak

• lymfoedeem (na verwijdering van lymfklieren door een operatie of als complicatie van bestraling)
• veneus oedeem (als vervolg van trombose of operatie van bloedvaten)
• traumatisch oedeem (na een ongeval)
• primair lymfoedeem
• lipoedeem
• oedeem na oncologische ingrepen
• secundair oedeem na andere operaties
• tertiair na bestralingen of chemokuur of medicijnen

 

Welke Oedeemfysiotherapeutische behandelmogelijkheden zijn er

Genezing van lymfoedeem is door de behandelaar niet altijd mogelijk. De behandeling is voornamelijk gericht op het terugdringen of het niet doen toenemen van oedeem. Tevens is de beweging in de behandeling van groot belang: juist de bewegingsbeperkingen die vaak gepaard gaan met kracht- en functieverlies, kunnen door de Oedeemfysiotherapeut worden begeleid naar optimaal functioneel herstel. Doel is het normaal functioneren van de ledematen zo goed mogelijk te herstellen. De Oedeemfysiotherapeutische behandelmogelijkheden bestaat dus uit een combinatie van verschillende behandelmogelijkheden:
 

• Voorlichting/adviezen
• Ademhalingsoefeningen
• Ontspanningsoefeningen
• Compressietherapie
  Het begeleiden bij het laten aanmeten van een elastische kous. (Dit is gebruikelijk bij de behandeling van lymfoedeem indien een stabiele situatie is ontstaan) Door middel van het aanleggen van bandages wordt van buiten af een continue druk aangebracht, die het uittreden van vocht tegengaat en de afvoer van lymfe ondersteunt. De bandages worden aangelegd als er nog geen stabiele situatie in de waterhuishouding is bereikt. Wanneer de omvang van de arm of het been stabiel is, kan een therapeutische elastische kous worden aangemeten.
• Oefentherapie
  Een belangrijk component van de afvoer is de “spierpomp”. Tijdens het aanspannen van de spieren (vooral in de benen) worden de aders en lymfebanen even dicht gedrukt en worden het bloed en lymfe omhoog gestuwd. Doordat in de aders en lymfebanen klepjes aanwezig zijn, kan het bloed en vocht alleen maar naar boven richting het hart gaan. Naast oefentherapie ter oedeemreductie leidt oefentherapie tot het verminderen van beperkingen op activiteiten niveau (mobiliteit, spierkracht) en begeleiden op participatieniveau (belasting <> belastbaarheid). Door onze kennis van inspanningsfysiologische parameters is juist de oedeemfysiotherapeut in staat de patiënt te begeleiden naar een zo hoog mogelijk participatieniveau en daarmee naar een optimale kwaliteit van leven.
• Manuele lymfedrainage
  Manuele lymfedrainage is een specifieke massagetechniek die gericht is op verhoging van de transportcapaciteit van het lymfestelsel. Door gebruik te maken van bepaalde handgrepen kan het vocht verplaatst worden naar gebieden in het lichaam waar het lymfesysteem nog intact is zodat het daar vandaan in de circulatie kan worden opgenomen. Ook zijn er specifieke handgrepen om fibrotische verhardingen in het weefsel los te maken.

 

De behandeleffecten / doelstellingen

De gekozen behandeling en de uiteindelijke behandeleffecten zijn afhankelijk van de ernst, oorzaak en duur van het oedeem. De behandeleffecten zijn doorgaans:
 

• omvangvermindering,
• spanningsafname,
• pijnvermindering,
• functieverbetering,
• kracht-, coördinatie- en bewegingsverbetering,
• afname van infectiekans,
• kwaliteitsbewaking van de Oedeemfysiotherapeut.

De fysiotherapeutische behandeling bij oedeemklachten vindt altijd plaats op verwijzing van een arts en wordt vergoed als u Aanvullend verzekerd bent, door alle ziektekostenverzekeraars. Wel is het goed om in de polis te kijken welke vorm het beste bij u past. Sommige polisvarianten vergoeden maar gedeeltelijk de oedeemfysiotherapie. Voor een goede kwaliteit van de behandeling is het noodzakelijk dat patiënten met lymfoedeem door gespecialiseerde Oedeemfysiotherapeuten worden behandeld. In 1997 is de Nederlandse Vereniging voor Fysiotherapie binnen de Lymfologie (NVFL) opgericht. De NVFL is een duidelijke belangenbehartiger voor fysiotherapeuten die zich bezig houden met oedeemtherapie. Inmiddels bestaat de NVFL uit ruim 550 geregistreerde leden. In 2001 is de NVFL lidvereniging geworden van het Koninklijk Nederlands Genootschap voor Fysiotherapie (KNGF). De huidige wetgeving eist dat elke fysiotherapeut verantwoordelijk is voor de systematische bewaking, beheersing en verbetering van kwaliteit van zorg. Eén van de speerpunten binnen de NVFL is: de kwaliteit van de oedeembehandeling verder verbeteren. Daarom is er kwaliteitsbewaking in de vorm van een Oedeemregister: de NVFL- leden, die in het Aantekeningregister Oedeemtherapie bij het KNGF staan geregistreerd, zijn verplicht om aan minimale kwaliteitseisen te voldoen. Dit is nodig om kwaliteit te garanderen, dus een voorwaarde om lid te worden én te blijven. Men moet onder andere na- en bijscholingen volgen bij cursusaanbieders die door de NVFL geaccrediteerd zijn. Per 5 jaar wordt bekeken of de benodigde punten behaald zijn. Zoniet, dan kan men uit het register verwijderd worden.

Download hier de informatiefolder (lymf)oedeem